Tijdens Keti Koti sloot de gemeente Delft het herdenkingsjaar slavernijverleden af met een indrukwekkende herdenking en viering. Omdat samen herinneren van belang is om samen vooruit te komen, verscheen op dat moment ook het boekje Het slavernijverleden van Delft. Gratis af te halen bij diverse afhaalpunten in de stad.
In 2023 herdenkt Nederland het slavernijverleden. In opdracht van gemeente Delft is ook het slavernijverleden van deze stad onderzocht. Welke rol speelden Delft en de Delftenaren bij de slavenhandel? Woonden er slaafgemaakten in Delft, en vinden we hun sporen nog terug? De vraag naar het onderzoek was afkomstig van de gemeenteraad in samenspraak met het Kwartiermakerscomité Slavernijverleden, dat activiteiten rondom het herdenkingsjaar opzet. Op 20 juni is het rapport in een indrukwekkende bijeenkomst in bibliotheek DOK in Delft gepresenteerd.
Het rapport ‘Slavernijverleden van Delft’ is beschikbaar via https://erfgoeddelft.nl/nieuws/rapport-slavernijverleden-delft
Het team dat vanuit Stadsarchief Delft aan dit onderzoek heeft gewerkt bestond uit Marion Claessens, Nancy Jouwe, Gerrit Verhoeven, Ingrid van der Vlis en Bas van der Wulp. Ingrid van der Vlis heeft zich inhoudelijk vooral beziggehouden met de Delftse relaties met de geschiedenis van de trans-Atlantische slavenhandel, Suriname en het Caribisch gebied en de West-Indische Compagnie (WIC).
Van september 1944 tot mei 1945 schreef de Delftse jongedame Stans brieven aan haar verloofde Jaap. Hij zat voor de arbeidsinzet in Duitsland, in Kiel. Stans verstuurde de brieven niet, want ze was bang dat ze niet meer zouden aankomen. Ze bewaarde de 112 velletjes met ontboezemingen wel: nu een schat aan historische, persoonlijke informatie. De brieven vormen de basis van een artikel in het eind mei 2021 uitgekomen Historisch Jaarboek Delft 2021.
Op de foto: Jaap en Stans kort voor het vertrek naar Kiel aan het schaken, een gedeelde hobby. (particuliere collectie)
In opdracht van de gemeente Delft doet Ingrid van der Vlis een vooronderzoek naar de manier waarop deze gemeente na de Tweede Wereldoorlog is omgegaan met bezittingen van Joodse Delftenaren. Huizeneigenaren waren van hun onroerend goed beroofd door de Duitse bezetter. Hoe eenvoudig kregen overlevenden of hun nazaten dergelijk bezit weer in handen? En wie betaalde de eventuele naheffingen uit de jaren 1940-1945?
W.F. van Oosten maakt omstreeks 1942 deze foto van het Joodse echtpaar Erschler in Delft. Zij worden kort hierna afgevoerd en vermoord. Wat gebeurt er met hun woning na 1945? (Stadsarchief Delft 77937)
In de supermarkt, op Marktplaats en op Facebook – overal doken lijstjes op met nummers van de stickers voor de spaaractie Historisch Delft van de Delftse PLUS-supermarkten. Wie heeft de laatste ontbrekende nummers? Door coronabeperkingen was een fysieke ruilmiddag niet mogelijk, maar het succes van de actie was er niet minder om. Medewerkers van de supermarkt stelden albums samen, klanten ruilden onderling en volle albums gingen onder meer naar verpleeghuizen. Kortom: Veel leuke reacties op dit door Ingrid van der Vlis samengestelde historische album!
Nieuwsgierig geworden? Zonder te sparen, kun je het album hier toch digitaal bekijken.
Wat er op 5 mei 1945 gebeurde, is wel bekend. Maar wat gebeurde er daarna? Het was natuurlijk feest, maar vrijwel iedereen had wel slachtoffers te betreuren en leed vaak al maandenlang honger. Door minutieus onderzoek in politiearchieven en lokale kranten maakte Ingrid van der Vlis de dilemma’s van dat eerste naoorlogse jaar inzichtelijk. Van wederopbouw was nog helemaal geen sprake. De wonden waren nog te vers, de schade was nog te groot. Sommige mensen vertrouwden hun eigen buren niet meer. Hoe pak je dan je oude leven weer op?
Ingrid van der Vlis onderzocht het dagelijks leven in Delft 75 jaar ná de bevrijding in een door het Mondriaanfonds mogelijk gemaakt project.
Dat leverde een indrukwekkende reeks van ruim 50 wekelijkse Bevrijdingsbulletins op die op de website van Stadsarchief Delft te lezen zijn.
Delft op Zondag besteedde er maandelijks aandacht aan, en op bij Erfgoedhuis Zuid-Holland verscheen een afrondend artikel: Een jaar bevrijd, een jaar vol tegenstellingen.
Is het gelukt? Ja zeker! Een jaar lang presenteerden Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis dagelijks een archiefschat op de website van Stadsarchief Delft. Iedere week verscheen een artikel in de krant Delft op Zondag. Heb je er eentje gemist? In de krant verscheen een afrondend artikel, op de website zijn en blijven alle 365 verhalen beschikbaar!
Een van de 365 archiefschatten: A. Tutein Nolthenius, Interieur van Machinefabriek Reineveld, ca. 1954 (Stadsarchief Delft, TMS 68159)
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1869 krijgt de Delftse Mienette Storm-van der Chijs één stem. Dat is 50 jaar voordat het vrouwenkiesrecht een feit is. Delftse dames lopen vaker voorop in de emancipatiestrijd. Betsy Perk en Louise Wijnaendts zetten in 1871 vrouwenarbeid op de kaart door Arbeid Adelt op te richten. Delft is even het hart van de onstuimig groeiende feministische beweging die kort daarna uiteenvalt in verschillende stromingen. Vooral de keuze voor algemeen kiesrecht en/of voor vrouwenkiesrecht verdeelt de gemoederen. In het Jaarboek Delfia Batavorum 2018 verhaalt een uitgebreid artikel over deze vroege feministen, de strijd voor het vrouwenkiesrecht en de eerste vrouwen in de Delftse gemeenteraad.
Jaarboek Delfia Batavorum, verkrijgbaar à 17,95 via penningmeester@delfia-batavorum.nl en in de Delftse boekhandel
Stadsarchief Delft zet dagelijks één archiefschat in de schijnwerpers, een jaar lang. Historici Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis lichten beurtelings een verrassende, spannende, prachtige, lelijke of ontroerende bron uit de rijke collectie van het Delftse archief. Deze 365 verhalen verschijnen op de volledig vernieuwde website van het Stadsarchief. Wekelijks komt een van de archiefvondsten ook nog eens in de Delft op Zondag voor het voetlicht.
Een referendum als moderne oplossing voor politieke besluitvorming? De inwoners van Delft en Bolsward doen in 1952 al aan een referendum mee. Niet voor een lokaal onderonsje, maar om te stemmen over vergaande Europese samenwerking. In cultuurhistorisch magazine Delf (2018, nummer 3) schrijft Ingrid van der Vlis over de lokale trots die dit referendum in Delft teweegbracht: ‘De hele wereld kijkt naar u!’
Bij de afsluiting van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden op 1 juli verscheen Het slavernijverleden van Delft, geschreven door Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis. De teksten zijn gebaseerd op het Rapport slavernijverleden van Delft dat in 2023 werd gepubliceerd. Het onderzoeksrapport was mede aanleiding voor het aanbieden van excuses door het college voor de rol van hun voorgangers in het slavernijverleden.
Gerrit Verhoeven en Ingrid van der Vlis, Het slavernijverleden van Delft (Delft 2024) 94 pagina’s
Het boek is gratis af te halen op diverse afhaalpunten in de stad. Wie voor onderwijs of buurthuis meer exemplaren nodig heeft, kan contact opnemen met onserfgoed@delft.nl.
In 2023 herdenkt Nederland het slavernijverleden. In opdracht van gemeente Delft is ook het slavernijverleden van deze stad onderzocht. Welke rol speelden Delft en de Delftenaren bij de slavenhandel? Woonden er slaafgemaakten in Delft, en vinden we hun sporen nog terug? De vraag naar het onderzoek was afkomstig van de gemeenteraad in samenspraak met het Kwartiermakerscomité Slavernijverleden, dat activiteiten rondom het herdenkingsjaar opzet. Op 20 juni 2023 is het rapport in een indrukwekkende bijeenkomst in bibliotheek DOK in Delft gepresenteerd.
Het rapport ‘Slavernijverleden van Delft’ is beschikbaar via https://erfgoeddelft.nl/nieuws/rapport-slavernijverleden-delft
Het team dat vanuit Stadsarchief Delft aan dit onderzoek heeft gewerkt bestond uit Marion Claessens, Nancy Jouwe, Gerrit Verhoeven, Ingrid van der Vlis en Bas van der Wulp. Ingrid van der Vlis heeft zich inhoudelijk vooral beziggehouden met de Delftse relaties met de geschiedenis van de trans-Atlantische slavenhandel, Suriname en het Caribisch gebied en de West-Indische Compagnie (WIC).
Stickers sparen voor een geschiedenisboek over je eigen stad bleek in 2020 een schot in de roos voor de drie Delftse PLUS-supermarkten. Wekenlang verzamelden Delftenaren bij hun boodschappen gratis stickers om die in het speciaal samengestelde album Historisch Delft te kunnen plakken. Ingrid van der Vlis stelde het album samen, zocht ruim 150 unieke afbeeldingen uit de collectie van Stadsarchief Delft en schreef de begeleidende teksten. Dat het een succes was, bleek wel uit de vele oproepen op social media: “Wie heeft voor mij nog plaatje 83? Ik heb nummer 42 en 116 in de aanbieding.” Zelfs op Marktplaats werden stickers gevraagd voor dit boek dat – eenmaal volgeplakt – meteen een verzamelaarsitem was.
Dat succes kreeg een vervolg in 2022 toen volgens hetzelfde principe Historisch Delft II verscheen. Ditmaal met 150 nieuwe afbeeldingen over de rijke evenementencultuur van Delft van ca. 1950 tot nu. Ook nu weer met historische vereniging Delfia Batavorum en Stadsarchief Delft als partners, en Tomorrow Local Promotion Services als uitvoerder.
Wat er op 5 mei 1945 gebeurde, is wel bekend. Maar wat gebeurde er daarna? Het was natuurlijk feest, maar vrijwel iedereen had wel slachtoffers te betreuren en leed vaak al maandenlang honger. Door minutieus onderzoek in politiearchieven en lokale kranten maakte Ingrid van der Vlis de dilemma’s van dat eerste naoorlogse jaar inzichtelijk. Van wederopbouw was nog helemaal geen sprake. De wonden waren nog te vers, de schade was nog te groot. Sommige mensen vertrouwden hun eigen buren niet meer. Hoe pak je dan je oude leven weer op?
Ingrid van der Vlis onderzocht het dagelijks leven in Delft 75 jaar ná de bevrijding in een door het Mondriaanfonds mogelijk gemaakt project.
Dat leverde een indrukwekkende reeks van ruim 50 wekelijkse Bevrijdingsbulletins op die op de website van Stadsarchief Delft te lezen zijn.
Delft op Zondag besteedde er maandelijks aandacht aan, en op bij Erfgoedhuis Zuid-Holland verscheen een afrondend artikel: Een jaar bevrijd, een jaar vol tegenstellingen.
Viermaal per jaar verschijnt het tijdschrift Delf, een toegankelijk en rijk geïllustreerd magazine over geschiedenis en cultuur van Delft en omstreken. Professionals en amateurhistorici leveren bij de vierkoppige redactie artikelen aan over uiteenlopende onderwerpen. Er is veel aandacht voor het tastbare verleden van de stad, zoals de monumenten, de museale kunst, de topstukken uit de archieven, archeologische vondsten, oude stadskaarten en prachtig beeldmateriaal uit de diverse collecties van Erfgoed Delft.
Ingrid van der Vlis werkt als bureauredacteur voor Delf, dat in samenwerking met Historische Vereniging Delfia Batavorum en Uitgeverij Virtùmedia wordt gemaakt.
Een referendum als moderne oplossing voor politieke besluitvorming? De inwoners van Delft en Bolsward doen in 1952 al aan een referendum mee. Niet voor een lokaal onderonsje, maar om te stemmen over vergaande Europese samenwerking. In cultuurhistorisch magazine Delf (2018, nummer 3) schrijft Ingrid van der Vlis over de lokale trots die dit referendum in Delft teweegbracht: ‘De hele wereld kijkt naar u!’
Eeuwenlang vonden Delftse kinderen onderdak in het Weeshuis. Hoe dit tehuis in de Middeleeuwen ontstond uit de armenzorg van de Heilige-Geestmeesters en hoe het zich vervolgens ontwikkelde, staat in het rijkgeillustreerde boek ’t Weeshuys binnen Delft centraal. De ondertitel, Jeugdzorg in vele gedaanten, geeft al aan dat er meer plaatsvond dan wezenzorg alleen. Van begin af aan kwamen ook vondelingen en verlaten kinderen in het tehuis terecht. Toen in de loop van de twintigste eeuw het aantal weeskinderen afnam, zocht het bestuur van het Weeshuis naar nieuwe mogelijkheden om het weldadige werk voort te zetten. Dat leidde tot het Tehuis voor Werkende Jongens en het Van Renswoudehuis, twee instellingen die zich bekommerden om kinderen die door het Ministerie van Justitie uitbesteed werden. Of deze moderne jeugdzorg helemaal vlekkeloos samenging met de traditionele charitas komt eveneens aan de orde. Waar mogelijk zijn bewoners aan het woord gelaten, waardoor een levendig beeld ontstaat van ruim drie eeuwen jeugdzorg in Delft.
Opdrachtgever: Fundatie van de Vrijvrouwe van Renswoude te Delft
’t Weeshuys binnen Delft. Jeugdzorg in vele gedaanten (Delft 2017), rijk geillustreerd, hardcover, 220 pagina’s
Delft kampte in 1795 met een stoffig en saai imago. De stad moest zich na een diepe inzinking opnieuw uitvinden. Militaire nijverheid en de juiste contacten zorgden ervoor dat de stad in 1842 de Koninklijke Akademie verwierf. Deze voorloper van de Technische Universiteit maakte Delft tot een succesvolle industriestad, die ook cultureel opbloeide. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de industrie verder en breidde Delft met steeds meer hypermoderne woonwijken uit. De historische binnenstad bleef echter ook om aandacht vragen, al was het maar vanwege de toenemende aantallen toeristen die eropaf kwamen. Het bleek een uitdaging de drang naar creatieve vernieuwing en modernisering te combineren met de toeristische grachtenstad die Delft eveneens was.
Opdrachtgever: Stichting Geschiedschrijving Delft
Vooruit met veel verleden. Geschiedenis van Delft na 1795 (Zwolle, uitgeverij WBooks 2016)
Delft had eeuwenlang een haven op zo’n vijftien kilometer afstand van de stad: Delfshaven. Deze satelliethaven was zeer nuttig toen Delft er een VOC kamer kon vestigen. Het op afstand besturen van een nederzetting bleek soms lastig werkbaar. Delfshaven werd aan het begin van de 19e eeuw zelfstandig, maar werd aan het eind van diezelfde eeuw zonder veel ophef door Rotterdam geannexeerd.
Na haar studie Maatschappijgeschiedenis werkte Ingrid van der Vlis als a.i.o. aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Met veel plezier werkte zij daar aan haar proefschrift over armoede en armenzorg in het zeventiende-eeuwse Delft, mogelijk door de zeer rijke archieven van de Delftse Kamer van Charitate. Vooral de reconstructie van de levens van honderden arme gezinnen gaf veel voldoening. Wie waren zij? Wanneer ontvingen zij bedeling, en hoeveel kregen zij dan? En hoe gingen zij zelf om met de armenzorg?
Het lukte op deze manier om de bedeelden en hun gezinnen een stem te geven en om verder onderzoek naar de onderste regionen van de maatschappij mogelijk te maken. Het historisch onderzoek en het schrijven daarover smaakten naar meer. Ingrid van der Vlis besloot daarom na haar promotie verder te gaan op dit pad, met het door haar opgerichte Historisch Onderzoeksbureau Tijdelijk.
Verschenen bij uitgeverij Prometheus, uitverkocht en alleen nog tweedehands verkrijgbaar.
