Tag Archief van: Tweede Wereldoorlog

Besturen tussen burger en bezetter

/in /door

Tijdens de Duitse bezetting stonden bestuurders van provincies en gemeentes en hun ambtenaren voor grote uitdagingen. Samenwerken met de bezetter – de opdracht van de regering in ballingschap – betekende laveren tussen nazibevelen, eigen initiatief en verwachtingen van de burgerbevolking. Na de bevrijding zou er pas afgerekend worden.

Studenten en pas-afgestudeerden werkten in 2022-2024 bij de Radboud Universiteit aan een groot aantal biografieën van lokale en provinciale bestuurders. In het voorjaar van 2025 verschijnt bij WBooks het resultaat van hun onderzoek in een publieksboek onder redactie van Susan Scherpenisse en Ingrid van der Vlis.

Onteigening/rechtsherstel

/in /door

In opdracht van diverse gemeenten in het land doet het team Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoek naar onteigening van Joods onroerend goed tijdens de Tweede Wereldoorlog en daaropvolgend rechtsherstel. Ingrid van der Vlis werkt als onderzoeksleider mee bij vier projecten in Noord-Holland: Alkmaar, Den Helder, Bergen en omliggende gemeenten, en Zaanstad.

Woningen van Joodse eigenaren werden door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend en zo mogelijk doorverkocht. De administratie van deze roofpraktijk is vastgelegd in zogenoemde Verkaufsbucher. Na de oorlog volgde rechtsherstel, op een manier die we tegenwoordig als kil en formalistisch beschouwen. Steeds meer gemeenten vragen zich af welke rol hun organisatie in die jaren speelde. Heeft de gemeente zelf panden aangekocht? En zo ja, is daar dan rechtsherstel voor verleend?

Brieven als oorlogsdagboek

/in /door

Van september 1944 tot mei 1945 schreef de Delftse jongedame Stans brieven aan haar verloofde Jaap. Hij zat voor de arbeidsinzet in Duitsland, in Kiel. Stans verstuurde de brieven niet, want ze was bang dat ze niet meer zouden aankomen. Ze bewaarde de 112 velletjes met ontboezemingen wel: nu een schat aan historische, persoonlijke informatie. De brieven vormen de basis van een artikel in het eind mei 2021 uitgekomen Historisch Jaarboek Delft 2021.

Op de foto: Jaap en Stans kort voor het vertrek naar Kiel aan het schaken, een gedeelde hobby. (particuliere collectie)

Het Joodse echtpaar Erschler woonde tot 1942 in hun eigen huis in Delft. Zij werden in een concentratiekamp vermoord. Wat gebeurde er met hun woning?

Geroofd Joods bezit

/in /door

In opdracht van de gemeente Delft doet Ingrid van der Vlis een vooronderzoek naar de manier waarop deze gemeente na de Tweede Wereldoorlog is omgegaan met bezittingen van Joodse Delftenaren. Huizeneigenaren waren van hun onroerend goed beroofd door de Duitse bezetter. Hoe eenvoudig kregen overlevenden of hun nazaten dergelijk bezit weer in handen? En wie betaalde de eventuele naheffingen uit de jaren 1940-1945?

W.F. van Oosten maakt omstreeks 1942 deze foto van het Joodse echtpaar Erschler in Delft. Zij worden kort hierna afgevoerd en vermoord. Wat gebeurt er met hun woning na 1945? (Stadsarchief Delft 77937)

Atlas goed ontvangen

/in /door

Mooie recensies in onder meer Het Parool en de NRC. De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog wordt goed ontvangen. Zo goed zelfs dat een bijdruk noodzakelijk is. Ingrid van der Vlis schreef drie hoofdstukken in dit nieuwe standaardwerk.

75 jaar ná de bevrijding

/in /door

Wat er op 5 mei 1945 gebeurde, is wel bekend. Maar wat gebeurde er daarna? Het was natuurlijk feest, maar vrijwel iedereen had wel slachtoffers te betreuren en leed vaak al maandenlang honger. Door minutieus onderzoek in politiearchieven en lokale kranten maakte Ingrid van der Vlis de dilemma’s van dat eerste naoorlogse jaar inzichtelijk. Van wederopbouw was nog helemaal geen sprake. De wonden waren nog te vers, de schade was nog te groot. Sommige mensen vertrouwden hun eigen buren niet meer. Hoe pak je dan je oude leven weer op?

Ingrid van der Vlis onderzocht het dagelijks leven in Delft 75 jaar ná de bevrijding in een door het Mondriaanfonds mogelijk gemaakt project.

Dat leverde een indrukwekkende reeks van ruim 50 wekelijkse Bevrijdingsbulletins op die op de website van Stadsarchief Delft te lezen zijn.

Delft op Zondag besteedde er maandelijks aandacht aan, en op bij Erfgoedhuis Zuid-Holland verscheen een afrondend artikel: Een jaar bevrijd, een jaar vol tegenstellingen.

Collaboratie in Schiedam

/in /door

Zeker 555 Schiedammers hossen op 5 mei 1945 niet mee in de feestvierende menigte. Zij wachten angstig hun lot af, want zij hebben – om welke reden dan ook – tijdens de oorlog op het verkeerde paard gewed. Hun namen staan genoteerd in schriftjes die door het verzet werden bijgehouden.

Aan de hand van deze lijsten schreef Ingrid van der Vlis een artikel in het Historisch Jaarboek Schiedam 2019, vanaf 1 mei 2020 verkrijgbaar bij het gemeentearchief en de Schiedamse boekhandels.

‘Fout…! Meewerken met de bezetter – collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog’, in: Historisch Jaarboek Schiedam 2019 (Schiedam 2020)

Bosatlas van WO II

/in /door

Kaarten, grafieken, indringende foto’s en heldere informatie – dat alles zit in De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog. De uitgave behandelt de oorlog niet als losstaand fenomeen, maar start aan het eind van de Eerste Wereldoorlog en loopt door tot het heden. De atlas laat zien hoe de oorlog ook na 1945 doorwerkt in de wereldpolitiek met onder meer de oprichting van de Verenigde Naties, de dekolonisatie-oorlogen, de Koude Oorlog en de vredesmissies.

Ingrid van der Vlis schreef drie hoofdstukken voor de atlas: Botsing van ideologieën, Herschikking van de wereldkaart & Internationale samenwerking.

De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog is een uitgave van Noordhoff, i.s.m. het Nationaal Comité 4 en 5 mei t.g.v. de viering van 75 jaar vrijheid. Het Vfonds maakt het met steun van de Nationale Postcode Loterij mogelijk dat 10.000 exemplaren gratis worden verspreid onder alle scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Dames die ertoe deden

/in /door

Voor 1001 Vrouwen in de 20ste eeuw verschenen onlangs drie nieuwe portretten van de hand van Ingrid van der Vlis. De eerste politievrouw in Nederland met opsporingsbevoegdheid Dina Sanson, radiotherapeut en directrice van de Daniel den Hoedkliniek Sijtske den Hoed-Sijtsema en de als Jehovah’s Getuige in de Tweede Wereldoorlog vervolgde Elisabeth Koot-Honders. Het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland is hiermee weer een drietal bijzondere dames rijker.

Op de foto: Sijtske den Hoed-Sijtsema, z.d. door een onbekende fotograaf.

Tuighuis

/in /door

Het Armamentarium in Delft dateert uit 1602 en heeft vele functies – en namen – gehad. Gebouwd als wapenopslag kreeg het complex in 1945 tijdelijk een nieuwe bestemming: als gevangenis voor ‘foute’ Delftenaren, in de volksmond beter bekend als het “Tuighuis”. In het hele land verrezen dergelijke interneringskampen. Het Delftse kamp bleef in gebruik tot 1948, toen de zuivering vrijwel voltooid was. Het Armamentarium bleef toen geruime tijd leeg staan tot het Legermuseum zich er vestigde, tot 2013. Inmiddels is het complex toe aan weer een nieuwe bestemming met weer een nieuwe naam: het ArsenaalDelft. In de Delft op Zondag een bijdrage over de periode als Interneringskamp Delft.

Tag Archief van: Tweede Wereldoorlog

Joodse burgers in Zaanstad: onteigening en rechtsherstel

/in /door

Rapport over de rol van de gemeente in het proces van onteigening en rechtsherstel, in opdracht van gemeente Zaanstad. Uitgevoerd door het team Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ingrid van der Vlis werkte als onderzoeksleider mee aan dit rapport, en aan drie verwante projecten in Noord-Holland: Alkmaar, Den Helder en Zaanstad.

Woningen van Joodse eigenaren werden door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend en zo mogelijk doorverkocht. De administratie van deze roofpraktijk is vastgelegd in zogenoemde Verkaufsbucher. Na de oorlog volgde rechtsherstel, op een manier die we tegenwoordig als kil en formalistisch beschouwen. Steeds meer gemeenten vragen zich af welke rol hun organisatie in die jaren speelde. Heeft de gemeente zelf panden aangekocht? En zo ja, is daar dan rechtsherstel voor verleend?

Joodse burgers in Noord-Holland Noord: onteigening en rechtsherstel

/in /door

Rapport over de rol van de gemeente in het proces van onteigening en rechtsherstel, in opdracht van gemeenten Bergen, Castricum, Dijk en Waard, Heiloo, Hollands Kroon, Schagen en Texel. Uitgevoerd door het team Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ingrid van der Vlis werkte als onderzoeksleider mee aan dit rapport, en aan drie verwante projecten in Noord-Holland: Alkmaar, Den Helder en Zaanstad.

Woningen van Joodse eigenaren werden door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend en zo mogelijk doorverkocht. De administratie van deze roofpraktijk is vastgelegd in zogenoemde Verkaufsbucher. Na de oorlog volgde rechtsherstel, op een manier die we tegenwoordig als kil en formalistisch beschouwen. Steeds meer gemeenten vragen zich af welke rol hun organisatie in die jaren speelde. Heeft de gemeente zelf panden aangekocht? En zo ja, is daar dan rechtsherstel voor verleend?

Joodse burgers in Den Helder: onteigening en rechtsherstel

/in /door

Rapport over de rol van de gemeente in het proces van onteigening en rechtsherstel, in opdracht van gemeente Den Helder. Uitgevoerd door het team Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ingrid van der Vlis werkte als onderzoeksleider mee aan dit rapport, en aan drie verwante projecten in Noord-Holland: Alkmaar, Noord-Holland I (Bergen en omliggende gemeenten) en Zaanstad.

Woningen van Joodse eigenaren werden door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend en zo mogelijk doorverkocht. De administratie van deze roofpraktijk is vastgelegd in zogenoemde Verkaufsbucher. Na de oorlog volgde rechtsherstel, op een manier die we tegenwoordig als kil en formalistisch beschouwen. Steeds meer gemeenten vragen zich af welke rol hun organisatie in die jaren speelde. Heeft de gemeente zelf panden aangekocht? En zo ja, is daar dan rechtsherstel voor verleend?

Joodse burgers in Alkmaar: onteigening en rechtsherstel

/in /door

Rapport over de rol van de gemeente in het proces van onteigening en rechtsherstel, in opdracht van gemeente Alkmaar. Uitgevoerd door het team Advies & Actualiteit van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ingrid van der Vlis werkte als onderzoeksleider mee aan dit rapport, en aan drie verwante projecten in Noord-Holland: Den Helder, Noord-Holland I (Bergen en omliggende gemeenten) en Zaanstad.

Woningen van Joodse eigenaren werden door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend en zo mogelijk doorverkocht. De administratie van deze roofpraktijk is vastgelegd in zogenoemde Verkaufsbucher. Na de oorlog volgde rechtsherstel, op een manier die we tegenwoordig als kil en formalistisch beschouwen. Steeds meer gemeenten vragen zich af welke rol hun organisatie in die jaren speelde. Heeft de gemeente zelf panden aangekocht? En zo ja, is daar dan rechtsherstel voor verleend?

75 jaar ná de Bevrijding

/in /door

Wat er op 5 mei 1945 gebeurde, is wel bekend. Maar wat gebeurde er daarna? Het was natuurlijk feest, maar vrijwel iedereen had wel slachtoffers te betreuren en leed vaak al maandenlang honger. Door minutieus onderzoek in politiearchieven en lokale kranten maakte Ingrid van der Vlis de dilemma’s van dat eerste naoorlogse jaar inzichtelijk. Van wederopbouw was nog helemaal geen sprake. De wonden waren nog te vers, de schade was nog te groot. Sommige mensen vertrouwden hun eigen buren niet meer. Hoe pak je dan je oude leven weer op?

Ingrid van der Vlis onderzocht het dagelijks leven in Delft 75 jaar ná de bevrijding in een door het Mondriaanfonds mogelijk gemaakt project.

Dat leverde een indrukwekkende reeks van ruim 50 wekelijkse Bevrijdingsbulletins op die op de website van Stadsarchief Delft te lezen zijn.

Delft op Zondag besteedde er maandelijks aandacht aan, en op bij Erfgoedhuis Zuid-Holland verscheen een afrondend artikel: Een jaar bevrijd, een jaar vol tegenstellingen.

Fout! Meewerken met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog

/in /door

Zeker 555 Schiedammers hossen op 5 mei 1945 niet mee in de feestvierende menigte. Zij wachten angstig hun lot af, want zij hebben – om welke reden dan ook – tijdens de oorlog op het verkeerde paard gewed. Hun namen staan genoteerd in schriftjes die door het verzet werden bijgehouden. Aan de hand van deze lijsten schreef Ingrid van der Vlis een artikel in het Historisch Jaarboek Schiedam 2019, verkrijgbaar bij het gemeentearchief en de Schiedamse boekhandels.

‘Fout…! Meewerken met de bezetter – collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog’, in: Historisch Jaarboek Schiedam 2019 (Schiedam 2020)

Bosatlas van WO II

/in /door

Kaarten, grafieken, indringende foto’s en heldere informatie – dat alles zit in De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog. De uitgave behandelt de oorlog niet als losstaand fenomeen, maar start aan het eind van de Eerste Wereldoorlog en loopt door tot het heden. De atlas laat zien hoe de oorlog ook na 1945 doorwerkt in de wereldpolitiek met onder meer de oprichting van de Verenigde Naties, de dekolonisatie-oorlogen, de Koude Oorlog en de vredesmissies.

Ingrid van der Vlis schreef drie hoofdstukken voor de atlas: Botsing van ideologieën, Herschikking van de wereldkaart & Internationale samenwerking.

De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog is een uitgave van Noordhoff, i.s.m. het Nationaal Comité 4 en 5 mei t.g.v. de viering van 75 jaar vrijheid. Het Vfonds maakt het met steun van de Nationale Postcode Loterij mogelijk dat 10.000 exemplaren gratis worden verspreid onder alle scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Een schitterende erfenis

/in /door

Een schitterende erfenis. 125 jaar nalatenschap van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB) vertelt het verhaal van de eerste moderne vakbond van Nederland. De ANDB boekte grote successen: hogere lonen, de 8-urige werkdag en een week vakantie. Tot de verdere nalatenschap van deze bond behoren het door H.P. Berlage ontworpen Bondsgebouw De Burcht in Amsterdam én een ongekend rijk archief dat is ondergebracht bij het IISG. Deze bundel vertelt voor het eerst het hele verhaal, dus ook de teloorgang van de diamantindustrie en de ANDB na de Tweede Wereldoorlog. Een ontstellend groot deel van de – vaak – Joodse diamantbewerkers werd vermoord, soms nadat zij eerst nog jarenlang aan het lijntje waren gehouden om voor de Duitse bezetter diamanten te bewerken.

Het boek is uitgegeven door de Walburg Pers. Ingrid van der Vlis verzorgde de eindredactie en de beeldredactie.

Doorgeven. Het verhaal van een Gronings verzetsgezin

/in /door

De familie Dijkema in Groningen zat tijdens de Tweede Wereldoorlog volop in het verzet. Oudste zoon Reint Dijkema (1920-1944) begon een eigen knokploeg samen met zijn jongere broers Piet en Klaas Simon. Deze KP Remco specialiseerde zich in overvallen van distributiekantoren. Een enkele maal moesten zij een liquidatie uitvoeren, die op de fanatieke NSB’er Anne Jannes Elsinga.

Andere leden van het gezin kwamen ook met het verzet in aanraking. Broer Albartus liep samen met Reint uit protest in 1942 met een Jodenster op de borst. Ze werden voor een aantal weken naar Kamp Amersfoort gestuurd. Ook de jongere kinderen brachten illegale blaadjes rond, en leefden noodgedwongen in een huis waar volop verzetsattributen als wapens en munitie voorhanden waren. Binnen het gezin stimuleerde hun moeder, weduwe Elske Catharina Dijkema-Riepma, de jongens in hun werk. Hoe dit voor iedereen tijdens de oorlogsjaren en in hun latere leven doorwerkte, komt in Doorgeven aan bod.

 

Verkrijgbaar via de boekhandel of via uitgeverij Profiel.

Gebroeders Dijkema in het verzet

/in /door

Reint Dijkema (1920-1944) was in 2009 de hoofdpersoon in een indrukwekkende reeks artikelen, geschreven door Evert Jager. In Groningen was Reint samen met zijn broers Piet en Klaas Simon in het gewapend verzet verzeild geraakt, en had dat in 1944 met de dood moeten bekopen. Zijn broers gingen voort met de verzetsactiviteiten.

Ingrid van der Vlis is een kleindochter van Piet Dijkema, en mede daardoor kwam een langgekoesterde wens van de familie bij haar terecht. Hoe ging het met de andere leden van dit verzetsgezin Dijkema? En hoe verging het hen na de oorlog? Juist omdat een deel van de familie naar Canada emigreerde, was de geschiedenis behoorlijk versplinterd geraakt.

Voor regionaal-historisch tijdschrift Bie ’t Schildt schreef Ingrid van der Vlis drie afleveringen over de lotgevallen van de familie Dijkema. Het is de bedoeling om deze verhalen, samen met die van Evert Jager, te zijner tijd te bundelen in een Nederlands-Engelstalige publicatie.